Muzej afričke umetnosti – zbirka Vede i dr Zdravka Pečara (MAU) za javnost je otvoren 23. maja 1977. godine u Beogradu, na Senjaku, u ulici Andre Nikolića br. 14. Tog je dana u čitavom Beogradu slavljena četrdesetpetogodišnjica Titovog vođenja Komunističke partije Jugoslavije, a jedan od događaja koji veliča proslavu bilo je i otvaranje MAU, jednog specifičnog muzeja, „simbola nesvrstanosti”, nastalog zahvaljujući osnivačkoj zbirci bračnog para Pečar. Rođendan MAU vremenski je vrlo blizak i Danu Afrike koji se od 1963. slavi svakog 25. maja u čast osnivanja Afričke unije, prve nezavisne panafričke organizacije i obeležavanja njenog uspeha u borbi protiv kolonijalizma i aparthejda, u slavu ujedinjene Afrike, u ime slobode, jednakosti, pravde i dostojanstva.
Pomenute vrednosti antikolonijalne politike Pokreta nesvrstanih bile su istaknute i prilikom otvaranja ovog muzeja, koji nije „zbirka primitivnog stvralaštva nama nepozantih naroda sa „crnog kontinenta” za koje postoji interes u razvijenom svetu, pre svega zbog njegove „animalnosti” već prezentacija izuzetno vrednog umetničkog dela afričkih naroda, vekovima ugnjetavanih i nasilno sprečavanih u svom društveno-ekonomskom i kulturnom razvoju.” U takvoj kulturno-političkoj atmosferi, pre 43 godine otvoren je Muzej afričke umetnosti zahvaljujući inicijalnoj kolekciji Pečarevih koji su „na delimično istom onom prostoru kojim je Rastko Petrović putovao” (Zdravko Pečar) boravili više od dve decenije, i na inicijativu Vede Zagorac, partizanke, novinarke, kulturne radnice, ekonomistkinje, i u to vreme, bračne partnerke dr Zdravka Pečara, ambasadora SFRJ u Maliju i Gani, oformili zbirku koja danas čini stalnu postavku MAU. Od samog osnivanja MAU, i danas, brojni drugi darodavci održavaju ovu kulturu donatorstva oslikavajući kulturne, diplomatske i istorijske veze sa Afrikom.
Prisustvo Afrikanaca u Beogradu, kao i afričkih ambasada tokom brojnih MAU događaja, ali i pomenutog Dana Afrike svedoče o nastavku i daljem razvoju veza sa ovim kontinentom. Na fotografijama možete videti deliće atmosfere tokom otvaranja MAU 23. maja 1977. godine i obeležavanja Dana Afrike 2015. godine u bašti MAU.
MAU je specifičan muzej, antikolonijalan po politici iz vremena osnivanja, okrenutosti ideologijama negritude i panafrikanizma, kolonijalan po preuzetom zapadnjačkom modelu kolekcioniranja, muzealizacije predmeta i njihove prezentacije, a postkolonijalan po autorefleksivnoj kritici kroz intervencije savremenih umetnika i kustosa (vidi e-knjigu dr Ane Sladojević Muzej afričke umetnosti – konteksti i reprezentacije dostupnu u celosti na mau.rs!). Posmatran arhitektonski, MAU je jedna od tek nekoliko beogradskih muzejskih zgrada koje su projektovane i građene da ispunjavaju senzitivnu funkciju muzeja, a jedinstvenost njegove arhitekture trostruka je: 1) integralni deo ove zgrade čini i atelje Moše Pijade (i kasnije, Zore Petrović i Boška Karanovića), 2) ravni travnati krov na niskom, brutalističkom zdanju zahvaljujući kupolastim lanternama i betonskim cilindrima omogućavao je prirodno osvetljenje stalne postavke i 3) nadograđena kupola kao „jedan od najlepših izložbenih prostora u gradu” (Jelena Spaić) svojim enterijerom obeležila je nekoliko radova savremene umetnosti i popularne kulture. Na fotografiji predstavljena je kolekcija jesen/zima 1977/78 Jugoeksporta i instalacija kamerunskog umetnika Bartelemija Togoa (Barthélémy Toguo) pod nazivom Omaž Zdravku Pečaru (2006).
Više perspektiva jedne stalne postavke i jedne maske
Amblematična stalna postavka MAU rezultat je timskog rada dizajnerskog para Slobodana i Savete Mašić i antropološkinje Jelene Aranđelović Lazić, koja je osmislila koncept u kome su zapadnoafrički predmeti izloženi po geografskim i etničkim celinama uz edukativne legende i fotografije. Tako rešena stalna postavka predstavlja kombinaciju umetničkog i etnografskog pristupa u muzeološkoj praksi izlaganja predmeta vanevropskih umetnosti, a zeleno-plavi dizajn postamenata koji je poetično asocirao na afričko plavo nebo i afričku zelenu travu jednog je novinara inspirisao da konstatuje kako je „ovaj muzej očuvao “plener”. Tek nekoliko elemenata stalne postavke MAU jasno ukazuju na pomenuti antikolonijalni diskurs nastanka muzeja: crvena zvezda kojom su Mašići locirali grupe predmeta na mapama afričkog kontinenta, zatim skulptura Mapa Afrike Nikole Kolje Milunovića, čija reljefna struktura ne predstavlja geografsku, već političku mapu kontinenta nakon dekolonizacije i ganski čamac sa natpisom Nyimpa kor ndzizi – Čovek ne može opstati sam kao neformalna krilatica MAU u vezi sa duhom vremena i politikom nesvrstavanja u kojoj je nastao.
Na stalnoj postavci MAU možete videti predmete koje su Zdravko Pečar i Veda Zagorac sakupili oslanjajući se u velikoj meri na zapadnoevropske kanone i sakupljačke prakse i formirali kolekcije koje predstavljaju etničke grupe Dogon, Bambara, Marka, Malinke, Mosi, Bobo, Kisi, Baga, Dan, Gere, Senufo, Baule i Ašanti. Među njima su najbrojniji oni predmeti koji pripadaju kultnim, magijskim, ukrasnim i predmetima svakodnevne upotrebe od drveta, bronze, tekstila, kamena i keramike: maske, skulpture, muzički instrumenti, tkanine, nakit… Ovom prilikom izdvajamo jedan od prvih predmeta koji su za svoju kolekciju oni nabavili, a to je maska Nimba iz Gvineje, oglavlje koje predstavlja tajanstveno biće, neodređeno božanstvo plodnosti, a koje je zahvaljujući svojoj formi – preplitanju različitih perspektiva – deo onog korpusa tradicionalne afričke umetnosti koji je inspirisao razvoj umetničkih evropskih pokreta poput kubizma. Više o ovoj maski, ali i drugim eksponatima na stalnoj postavci MAU saznajte preko audio-vodiča dostupnom na srpskom, engleskom, italijanskom i francuskom jeziku na sledećem linku: http://mau.rs/sr/ture.html
Kraj Mošinog kamina – tematske izložbe u MAU
Nekadašnji umetnički atelje danas je mala izložbena sala MAU i u njoj se priređuju raznolike tematske izložbe MAU koje predstavljaju druge poklon-zbirke MAU, nove interpretacije etnografskih predmeta, kao i savremene fenomene i umetnička dela afričkog kontinenta. U prethodnoj godini (2019) MAU je predstavio samostalnu izložbu radova alžirskog umetnika Masinise Selmanija (Massinissa Selmani) pod nazivom Podeljeni svetovi, zatim ritualnu zapadnoafričku umetnost u okviru izložbe Duhovi Afrike, radove šest istočnoafričkih instagram fotografa kroz Poetiku svakodnevice: Instagramiranje života u Istočnoj Africi, staroegipatske zbirke u muzejima u Srbiji – Pod lupom, osam intervencija na stalnoj postavci MAU savremenih beogradskih umetnikaNezaštićeni svedok br. 1: Afrodizijak i predmete iz lovačke zbirke Zdravka Pečara: Kultura lova – donso u tradiciji Bamana.
Više o svim prethodnim izložbama u MAU možete saznati na mau.rs, na kome su dostupni za čitanje odabrani katalozi izložbi organizovanih do 2001. godine, a sumiranje prošlogodišnje izložbene delatnosti svedoči o misiji ovog specifičnog muzeja: da istraži, sačuva i predstavi (sa)znanja o tradicionalnom i savremenom afričkom stvaralaštvu, da preispituje sopstvenu poziciju u praksi proučavanja vanevropskih kultura, da otvori prostor za dijalog između različitih zajednica. MAU možete pratiti na već pomenutom zvaničnom sajtu mau.rs, zatim na Facebook i Instagram stranicama, YouTube kanalu, Academia.edu profilu, itd. Saznajte više o ovom muzeju koji vas, kao muzej sa velikom kolekcijom maski, poziva da na društvenim mrežama pomoću heštegova #višeodmaske i #morethanamask podelite svoje maske – skorašnji obavezni deo opreme gotovo svakog susreta sa spoljašnjim svetom…
Zahvalnost za priređivanje ovog teksta i pratećih ilustracija dugujemo dragoj koleginici i kustoskinji Muzeja afričke umetnosti – Ani Knežević.
You might also like
Leave A Reply